بلوغ مرحله‌ای از رشد انسان بوده و به تغییراتی گفته می‌شود که طی آن یک کودک وارد دوران نوجوانی و بزرگسالی خواهد شد. بلوغ شامل رشد سریع استخوان‌ها و عضلات، تغییر در شکل و اندازه بدن و کسب توانایی برای تولید مثل است.

بلوغ معمولاً در دختران در سنین ۱۰ تا ۱۴ سالگی و در پسران در سنین ۱۲ تا ۱۶ سالگی رخ می‌دهد. بلوغ زودرس زمانی تشخیص داده می‌شود که نشانه‌های جسمی و هورمونی بلوغ در دختران قبل از ۸ سالگی و در پسران قبل از ۹ سالگی مشاهده شود.

بلوغ زودرس با سرطان‌های وابسته به هورمون، دیابت، سندرم متابولیک و نیز افسردگی، اضطراب و کوتاه قدی مرتبط است.

چه عواملی سبب بلوغ زودرس می‌شوند؟

علت بلوغ زودرس اغلب ناشناخته است. به ندرت برخی شرایط مانند عفونت‌ها، اختلالات هورمونی، تومورها، ناهنجاری‌های مغزی یا آسیب‌های مغزی ممکن است در بروز بلوغ زودرس نقش داشته باشند.

دختران بیشتر از پسران در معرض ابتلا به بلوغ زودرس قرار دارند. داشتن اضافه وزن و چاقی به خصوص در دختران، تما‌س با هورمون‌های جنسی مانند داروها یا مکمل‌های غذایی حاوی این هورمون‌ها، پرتو درمانی به منظور درمان تومورها، سرطان خون و سایر بیماری‌ها نیز خطر ابتلا به بلوغ زودرس را افزایش می‌دهند. درمان بلوغ زودرس به طور معمول شامل دارو درمانی به منظور تاخیر در بروز نشانه‌های بیشتر بلوغ می‌باشد.

برخی تحقیقات نشان‌دهنده کمبود ویتامین D در دختران مبتلا به بلوغ زودرس بوده‌اند. بنابراین، احتمالاً مکمل ویتامین D می‌تواند از بلوغ زودرس در این دختران پیشگیری کند. با این حال، ارتباط دقیق بین کمبود ویتامین D و بلوغ زودرس نامشخص است. ویتامین D در هنگام مواجهه با نور خورشید در پوست ساخته می‌شود. این ویتامین در برخی مواد غذایی مانند لبنیات غنی شده با ویتامین D، زرده تخم‌مرغ و ماهی نیز یافت می‌شود.

تعدادی از مطالعات نشان داده‌اند که احتمال ابتلای دختران مبتلا به اضافه وزن به بلوغ زودرس نسبت به دختران با وزن طبیعی بیشتر است. از سوی دیگر، بلوغ در دخترانی که وزنشان کمتر از حد طبیعی است دیرتر از سایرین رخ می‌دهد. در مورد پسران، شواهدی وجود ندارد که نشان دهد چاقی احتمال بلوغ زودرس را افزایش می‌دهد. در پسرانی که به چاقی مبتلا هستند معمولاً بلوغ دیرتر از زمان عادی رخ می‌دهد.

احتمالاً ارتباط بین چاقی و بلوغ زودرس از طریق هورمون لپتین که توسط سلول‌های چربی بدن ساخته می‌شود، صورت می‌گیرد. هرچه میزان چربی بدن بیشتر باشد لپتین بیشتری در بدن تولید می‌شود. لپتین در تنظیم اشتها و تولید مثل نقش دارد. لپتین به خودی خود سبب بلوغ نمی‌شود، اما برای شروع فرآیند بلوغ مقدار کافی لپتین باید در بدن وجود داشته باشد. بنابراین ممکن است بلوغ در دختران مبتلا به اضافه وزن به علت داشتن مقادیر بالای لپتین زودتر از زمان مقرر رخ دهد.

هرچند چاقی تنها دلیل ابتلا به بلوغ زودرس نیست، اما حفظ وزن در محدوده طبیعی علاوه بر آن که فواید بی‌شماری برای سلامتی عمومی کودکان دارد، خطر ابتلا به بلوغ زودرس را نیز تا حدی کاهش خواهد داد. پیروی از رژیم غذایی سالم، کاهش مصرف فست‌فودها، غذاهای پرچرب و تنقلات پرکالری، افزایش مصرف میوه، سبزی و غلات سبوس‌دار و نیز افزایش فعالیت بدنی به کودکان در برخورداری از وزن مناسب کمک خواهد کرد. توصیه می‌شود کودکان و نوجوانان روزانه حداقل ۶۰ دقیقه فعالیت بدنی داشته باشند.